Універсальнасць правоў чалавека

22 чэрвеня мы праводзілі прэзентацыю ў адной з адкрытых беларускіх прастораў, прысвечаную тэме палітычных зняволеных у рамках Міжнароднага Тыдня Супраць катаванняў. Адна госця задала пытанне: наколькі рэлевантна патрабаваць ад нейкай краіны захавання пунктаў дадзенай дэкларацыі, калі ўрад краіны не ратыфікаваў дамовы ці пагадненні, у рамках якіх абавязалася выконваць пункты таго ці іншага дакумента, звязанага з УДПЧ (заўв.,Усеагульная дэкларацыя правоў чалавека)?

Насамрэч, гэта добрае пытанне, адказ на якое вызначае наколькі вы як чалавек блізкі па сваіх каштоўнасцях да панятка “праваабаронца_ца”. Але спачатку давайце разбярэмся з тым, што такое Усеагульная Дэкларацыя Правоў Чалавека (далей - УДПЧ).

Па-першае, УДПЧ стала адказам на жахі другой сусветнай вайны, якія паказалі, як далёка ад чалавечнасці і гуманнасці могуць завесці дарожкі ідэалогій нацыянальных дзяржаў. Бо масавыя пераследы, забойствы і нават генацыд былі законныя з пункту гледжання заканадаўства рэжыму нацыстаў. Таксама, зрэшты, як і жахі масавага пераследу нязгодных у СССР.

Дыяграма 1935 года, якая тлумачыць Закон аб ахове германскай крыві і германскай гонару і Закон аб грамадзяніне Рэйха.

Сусветная супольнасць вырашыла звярнуцца да канцэпцыі Натуральных Правоў чалавека дадзеных нам ад нараджэння, як чалавечым істотам, і замацаваць іх у выглядзе дакумента (УДПЧ), які ў выніку набыў статус рэкамендацыі для краін чальцоў ААН, а ў далей - для ўсяго чалавецтва. Далей, на падставе УДПЧ краінамі-ўдзельніцамі былі прынятыя дзве абавязковыя дамовы: " Міжнародны пакт аб грамадзянскіх і палітычных правах " і " Міжнародны пакт аб эканамічных, сацыяльных і культурных правах ".

Урад Рэспублікі Беларусь, у прыватнасці, дэнансаваў (скасаваў) факультатыўны пратакол Міжнароднага пакта аб грамадзянскіх і палітычных правах у канцы 2022 года. Ці гаворыць гэта пра тое, што дзяржава мае права вырашаць, якія з натуральных правоў чалавека выконваць і калі, і што нам не варта наракаць на тое, што пэўныя формы права не выконваюцца ў краінах, якія не падпісалі адпаведных дамоваў?

Па-за ўсякім сумневам, адказам будзе катэгарычнае НЕ ! Сама канцэпцыя натуральнага права мае на ўвазе яго прымат над любымі законамі , прынятымі ў рамках нацыянальнай дзяржавы. І галоўнай адметнай рысай натуральных правоў чалавека з'яўляецца іх універсальнасць адносна любой чалавечай істоты ў любым пункце планеты ці космасу. Больш за тое, не існуе ніводнай краіны, дзе нацыянальнае заканадаўства цалкам адпавядала б УДПЧ. Нават калі ўявіць такую гіпатэтычную краіну, то любая дзяржаўная машына наўрад ці справіцца з задачай забяспечыць недатыкальнасць усіх натуральных правоў чалавека і хутчэй за ўсё будзе рабіць памылкі калі не на ўзроўні заканадаўства, то на ўзроўні выканання законаў. Менавіта таму праваабарончыя арганізацыі, якія займаюцца правамі жанчын, дзяцей, мігрантаў, прадстаўнікоў ЛГБТК+ суполкі ды іншых можна знайсці нават у самай прагрэсіўнай краіне.

Такім чынам, праваабаронца_ца - гэта носьбіты наднацыянальнай і пазадзяржаўнай маралі і каштоўнасцяў , задача якіх заўважаць несправядлівасць у рамках узаемаадносін дзяржава-чалавек, і рабіць усё магчымае, каб аднавіць захаванні правоў чалавека, дадзеных яму па нараджэнні, абапіраючыся на негвалтоўныя метады і тактыкі.